नेपालमा पहिलो पल्ट भयो डिज्याविलिटी एआई ह्याकाथन

काठमाडौँ/ नेपालमा पहिलो राष्ट्रिय ए.आई‍. ह्याकाथन, एआईडीए २०२५ सम्पन्न भएको छ । समावेशी नवप्रवर्तनमा एउटा महत्त्वपूर्ण कदम अगाडि बढाउने यो ठुलो फड्को हो ।

कार्यक्रमले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको जीवनमा सुधार ल्याउने, थप सहभागी र सुसूचित समाज प्रवर्द्धन गर्ने एआई-सञ्चालित समाधानहरूको विकासको साझा उद्देश्य बोकेको थियो । 

प्रतीक इनोभेसनद्वारा आयोजित तथा सनफ्लावर स्पेक्ट्रम बाइ आरएक्स पिन द्वारा प्रस्तुत उक्त कार्यक्रमले युवा इन्जिनियरहरू, अपाङ्गता सचेतना कर्मीहरू र शिक्षकहरूलाई एक ठाउँमा भेला गराएको आयोजकको दावी छ ।

ह्याकाथनमा नेपालभरबाट ५८ भन्दा बढी आवेदनहरू प्राप्त भएका थिए । प्रतिस्पर्धीको रूपमा उत्कृष्ट सात टोलीको छनौट गरिएको थियो ।  छनोट आधार उनीहरूको विचार, प्राविधिक प्रतिबद्धता र दीर्घकालीन योजनाहरू थिए ।

सहभागीहरूले चार बृहत् क्षेत्रमा प्रोटोटाइप विकास गरे । जसमा तीक्ष्ण विवेकी गतिशीलता र सञ्चार, अटिजमका लागि कृत्रिम बुद्धिमत्ता, डिजिटल हेरचाहकर्ता प्रणाली र श्रवण र वाक्अशक्त सिकारुहरूका लागि शिक्षा प्रविधि थियो ।  

सम्बन्धित क्षेत्रका प्रशिक्षक र सल्लाहकारहरूले उनीहरूका विचार ‘वास्तविक-विश्व आवश्यकतामा आधारित छ’ भन्ने सुनिश्चित गर्दै थप मार्गदर्शन गरेको आयोजकले बताए ।

यस चरणको निर्णायक समूहमा मोनल टेक, डियो एआई, एनएपीडी नेपाल, काठमाडौँ महानगरपालिका, सन्फ्लावर स्पेक्ट्रम र किङ्स कलेजको प्रतिनिधित्व थियो । समस्या स्पष्टता, सामाजिक प्रभाव, सामूहिक क्षमता र सम्भाव्यताको आधारमा मूल्याङ्कन भएको आयोजकको दावी छ । छानिएका टोलीले कुल ७२ घण्टाको आवासीय चरण पुरा गरेर नव प्रवर्तन प्रस्तुत गरेका थिए ।  

शीर्ष सात टोलीहरूले अर्को चरणमा सनवे कलेजमा आफ्नो प्रोटोटाइप निर्माण गर्न ३६ घण्टा बिताए । उनीहरूले आईसीटी अवार्ड २०२५ स्टार्टअप र आइडियाफेस्टमा धेरै परियोजनाहरू प्रदर्शन गरे ।

निर्णायक प्यानलमा बहु-विधाका विषय विज्ञहरू थिए । जसमा कुसोएड-मिस्नेका संयोजक सरिता खड्का, वन पोइन्टका निर्देशक विकास नाहटा, काठमाडौँ विश्वविद्यालयको ए आई विभाग प्रमुख मनोज शाक्य, लिपफ्रगका नवप्रवर्तन निर्देशक अङ्कुर शर्मा र आरएक्स पिन स्पेक्ट्रम पाथवेजका संस्थापक ध्रुव अधिकारीको समूह थियो ।

शैक्षिक प्रभाव, प्राविधिक सम्भाव्यता, प्रयोगकर्ता अनुभव, नवप्रवर्तन सम्भावना एवम् अपाङ्गता र  पहुँचको लागि वास्तविक विश्व उपयोगिता जस्ता आधारहरू समाविष्ट थिए ।

प्रतियोगितामा थिङ्क ए आई पहिलो हुँदै ५० हजार रुपैयाँ प्राप्त गर्न सफल भयो । मिसन चौरासीले पहिलो रनर-अपको उपाधि प्राप्त गर्दै ३० हजार रुपैयाँ र एक्सेस कोडले दोस्रो रनर–अपको स्थान हासिल गर्दै २० हजार रुपैयाँ प्राप्त गरे । टिम सिनाप्टिकले उत्कृष्ट नवप्रवर्तन (वेस्ट इनोभेसन) पुरस्कार प्राप्त गरेको थियो ।

टिम सिनाप्टिक र मिसन चौरासीले अटिजम भएका व्यक्ति विशेषको लागि एएसी उपकरण, शिक्षण सहायक सामग्री र सञ्चार उपकरणहरूका क्षेत्रमा नयाँ विचार प्रस्तुत गरे । यी प्रस्तुतिले नेपालमा अटिजमसँग सम्बन्धित नयाँ प्रविधि तीव्र गतिमा बढ्दै गएको छ । यो ह्याकाथनले नेपालका अपाङ्गता सन्दर्भमा ठुलो परिवर्तनको सङ्केत पनि दिएको आयोजकको दावी छ ।  

सन् फ्लावर स्पेक्ट्रम बाट विकसित मञ्च हो । यसले जनचेतना बढाउने, समावेशिता प्रवर्द्धन गर्ने र न्यूरोडाइवर्जेन्ट व्यक्तिहरू, विशेषतः अटिजम भएका व्यक्तिहरूको आवाजलाई उच्च बनाउने उद्देश्य राखेको जनाइएको छ । 

आर एक्स पीनका संस्थापक ध्रुव अधिकारीले सचेतना र नवप्रवर्तनको दीर्घकालिक महत्त्वमा जोड दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘हाम्रो मुख्य लक्ष्य युवा मनोबल र भविष्यका अग्रणीहरूलाई सचेत बनाउनु थियो । हामी विश्वास गर्छौँ कि यस कार्यक्रमले सानो मात्रामा भए पनि सकारात्मक परिवर्तन ल्याएको छ ।’

यस प्रतियोगिताको समापन भए पनि, उनीहरूको प्रोटोटाइपलाई उपयोगितामा ल्याउने उद्देश्यले १६ उत्कृष्ट टोलीहरू इनक्यूबेसन सेन्टरमा समावेश हुनेछन् । यसले उनीहरूलाई परामर्शको अवसर, अनुसन्धान सहकार्य र दिगो सहायक प्राविधिक परियोजनाहरूको विकासमा मार्गदर्शन पुर्याउन सक्छ ।

कार्यक्रम व्यवस्थापक जतिन भुसालले  २०२६ मा नेपालमा पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको सम्मेलन ‘ए आइ फर पिपल विथ डिज्याबलीटी’ आयोजना गर्ने योजना बनाइरहेको बताउनुभयो ।