‘मधेसको कैलास’ बारे बढ्दो चासो

आफ्नै खबर

    (१० महिना अघि)

पाठक संख्या ७८

महोत्तरी/  साउने बोलबम मेला नजिकिएसँगै महोत्तरीको प्राचीन शिवालय टुटेश्वरनाथबारे सरोकार भएकाले चासो बढाएका छन् । मधेसको कैलास र देशकै ‘बोलबम बाबा स्थान’ का रुपमा चिनिएको टुटेश्वरनाथबारे प्रदेश सरकार, बर्दिवास नगरपालिका, सामाजिक सङ्घसंस्था, राजनीतिक दल, प्रशासनिक निकाय र आमनागरिक समाजले चासो बढाएका हुन् ।

बर्दिवास नगर कार्यपालिकाको संस्कृति तथा पर्यटन प्रवर्द्धन समितिले आइतबार साँझ आयोजना गरेको अन्तरक्रियामा सम्बद्ध सबै सरोकार भएकाले टुटेश्वरनाथ महादेव मन्दिरको संरक्षण गरी पर्यटन प्रवर्द्धन गर्नुपर्नेमा जोड दिएका छन् । उक्त शिवालयको संरक्षण र संवर्द्धन गरी यसलाई धार्मिक पर्यटनको गन्तव्यका रुपमा विकास गर्न आवश्यक रहेको कार्यक्रमका सहभागीले निष्कर्ष निकालेका हुन् ।

मधेस प्रदेश सरकारका शिक्षा तथा संस्कृति राज्यमन्त्री शारदा थापाले संस्कृतिको जगेर्ना गरी पर्यटन प्रवर्द्धनका क्षेत्रमा सबै एकजुट भएर लाग्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘यी सम्पदा हाम्रा पहिचान र समृद्धिका आधार हुन्, यिनको संरक्षण र संवर्द्धनमा सबैको एकजुटता आवश्यक छ ।’

प्रदेशको उद्योग, वाणिज्य तथा पर्यटन मन्त्रालयका सचिव राजिव पोखरेलले टुटेश्वरनाथसहितका प्राचीन धार्मिकस्थलको संरक्षण र विकासमा प्रदेश सरकारको चासो रहेको उल्लेख गर्नुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘टुटेश्वरनाथ स्थानको संरक्षण गरी यसलाई धार्मिक पर्यटकीय गन्तव्य बनाउन प्रदेश सरकारले विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन (डिपिआर) गरेर काम अघि बढाउने निर्णय गरेको छ ।’

सचिव पोखरेलका अनुसार उक्त प्रयोजनका लागि आगामी आर्थिक वर्ष २०८१÷८२ को बजेटमा ८० लाख रुपैयाँ विनियोजन गरिएको छ । यहाँ कार्यान्वयन गरिने काम सबै डिजाइन स्वीकृत गरी एकद्वार प्रणालीबाट गरिनुपर्ने उहाँले सुझाव दिनुभयो । पोखरेलले भन्नुभयो, ‘डिपिआरले गरेको डिजाइनभित्र काम हुनुपर्छ । केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय तहका साथै अन्य सहयोगी निकायबाट प्राप्त सहयोग एकद्वार प्रणालीबाट कार्यान्वयन गरिनुपर्छ ।’

बर्दिवास नगरप्रमुख प्रह्लादकुमार क्षत्रीले टुटेश्वरधामलाई यस क्षेत्रका साथै मधेसकै धार्मिक पर्यटनको मुख्य गन्तव्यका रुपमा विकास गर्न योजना बनाएर काम गरिरहेको भन्दै यसमा नगरले सक्दो प्रयत्न गर्ने प्रतिबद्धता जनाउनुभयो । यो प्राचीन शिवालय द्वापरयुगमा अर्जुनले भगवान् शिवको तपस्या गरी पाशुपतास्त्र प्राप्त गरेका ठाउँका रुपमा रहेको संस्कृतिविद्ले उल्लेख गर्नुभएको प्राचीन संस्कृतिका अध्येता एवं जिल्लास्थित होटल तथा पर्यटन व्यवसायी सङ्घका अध्यक्ष गुञ्जबहादुर कार्कीले बताउनुभयो ।

नगरपालिकाकाको संस्कृति तथा पर्यटन प्रवर्द्धन समितिका अध्यक्ष हीरालाल गौतमले भन्नुभयो, ‘यसलाई धार्मिक पर्यटकीय गन्तव्यका रुपमा विकास गर्न सोसम्बन्धी दीर्घकालीन योजना बनाएर कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । साथै बर्सेनि लाग्ने साउने मेलालाई समयसापेक्ष रुपमा परिमार्जन र व्यवस्थापन गर्नु आवश्यक छ ।’

पूर्वपश्चिम राजमार्गको टुटेश्वरचोकबाट ७ किलोमिटर सघन वनक्षेत्र छिचोलेर पुगिने बर्दिवास–५ मा यो शिवालय प्राचीन माण्डवीगङ्गा (अहिले मडहा भनिन्छ) नदीको पूर्वी किनारको पहाडी थुम्कोमा अवस्थित छ । २००२ सालमा डिठ्ठा गौरीनारायण गिरीले वन फँडानी गरी बस्ती बसाउने क्रममा यहाँ शिवलिङ्ग, पत्थर कुँदिएर बनेको बसाहासहित पुरातात्विक महत्वका सामग्री फेला परेको बर्दिवास–५ का वडाध्यक्ष कहारमान स्याङ्वाले बताउनुभयो । 

स्थानीय भक्तजनको सहयोगबाट यहाँ मन्दिर निर्माण भएको हो । शिवलिङ्ग, बसाहा र अन्य पुरातात्विक महत्वका सामग्रीको अध्ययनबाट यसलाई संस्कृति अध्येताहरुले महाभारतकालीन भनेका उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

माण्डवीगङ्गा, वरुणमति र स्वर्णमति नदीकामाँझ अवस्थित यो ठाउँ शिवजीको पुकारा गरिँदा मनोवाञ्छित फल पाइने श्रद्धालुहरुको विश्वास छ । ७२ वर्षीय वासुदेव महतोले भन्नुभयो, ‘१८ किमी दूरी पार गरी माण्डवीगङ्गा, वरुणमति र स्वर्णमतिको त्रिवेणीबाट ल्याइएको जल शिवलिङ्गमा चढाउँदा मनोकाङ्क्षा पूरा हुने जनविश्वास छ ।’ यही विश्वासका साथ ३५ वर्षदेखि यहाँ आएर पूजा गर्ने गरेको उहाँले बताउनुभयो ।

उक्त त्रिवेणीको वर्णन मिथिला महात्म्यमा उल्लेख गरिएको जनाउँदै महतोले पूर्वपश्चिम राजमार्ग निर्माणका क्रममा ठेकेदारले बिगारेर मडहा, बेलगाछी र सोनी बनाएका गुनासो गर्नुभयो । यी ३ वटै नदीको शिवालयसँग अन्योन्याश्रित सम्बन्ध रहेकाले बर्दिवास नगर नेतृत्वले संरक्षण र प्रवर्द्धनमा पहल गर्नुपर्नेमा उहाँले जोड दिनुभयो ।

-रासस