च्याउलाई क्याप्सुल बनाएर विदेश पठाउने कम्प्युटर इञ्जिनीयर

बाँके/  भारतमा कम्प्युटर इञ्जीनीयरिङको पढाइ सकेर नेपाल फर्केका एक युवाले लोभलाग्दो च्याउखेती गरिरहनुभएको छ । बैजनाथ गाउँपालिका–१ गाभर भ्यालीमा ‘भ्याली एग्रो फार्म’ दर्ता गरी मिलन बस्नेतले आधुनिक प्रविधिमा च्याउखेती गर्नुभएको हो । 

धनगढीका ३२ वर्षीय बस्नेतले कृषिजन्य वस्तु भारतबाट आउने तर गुणस्तरीय नहुने तथा रसायनयुक्त हुने हुनाले अर्गानिक उत्पादनमा केन्द्रित भएको बताउनुभयो । 

उहाँले भन्नुभयो, ‘भारतबाट पढाइ सकेर आएपछि मलाई विदेश जाने दबाब थियो । तर कृषिमा नयाँ केही गर्नुपर्छ भन्ने सोचले च्याउखेतीप्रति आकर्षण बढ्यो । विभिन्न अध्ययन, अनुसन्धानअनुसार च्याउखेतीमा सम्भावना देखेकाले आधुनिक प्रविधि अपनाएर सुरु गरेको हुँ ।’ 

किसान बस्नेतले नेपालका सबै होटेलमा च्याउ चीनबाट आएको अध्ययनले देखाएको र यसमा रसायनको प्रयोग बढी हुने भएकाले मानव स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर गर्ने धारणा राख्नुभयो । 

उहाँले भन्नुभयो, ‘आफ्नै देशमा केही गरौँ भनेर गाभर भ्यालीलाई छनोट गरी आधुनिक प्रविधिमा च्याउखेती सुरु गरेको छु ।’

आठ वर्षदेखि च्याउ उत्पादन गर्दै आउनुभएका बस्नेतले गौमूत्रसहित जैविक मलको प्रयोग गरेर अर्गानिक खेती गर्नुहुन्छ । यहाँ डल्ले र पाते च्याउको उत्पादन हुने उल्लेख गर्दै उहाँले नयाँ अभ्यासका रूपमा ‘लाइन्समेन मसरुम’को पनि उत्पादन गर्न लागिएको जानकारी दिनुभयो ।

लाइन्समेन मसरुमको बजारीकरणका लागि युरोप र युकेका सहरमा कम्पनी दर्ता गरेर प्रक्रिया अघि बढाइएको जानकारी दिँदै उहाँले बेमौसमी अवस्थामा पनि प्रतिदिन करिब दुई सय देखि दुई सय ५० किलोसम्म र मौसममा प्रतिदिन चार सय किलोसम्म च्याउको उत्पादन हुने बताउनुभयो । 

 ‘लाइन्समेन च्याउको क्याप्सुल बनाएर बाहिर पठाउछौँ’, बस्नेतले भन्नुभयो, ‘उत्पादित च्याउ हवाई जहाजमार्फत काठमाडौँ जाने गरेको छ । साथै दाङ, सुर्खेत, बुटवल, धनगढीका भाटभटेनी पसलमा सजिलै पाइन्छ । च्याउका लागि तापक्रम महत्त्वपूर्ण विषय हो । यसलाई १८ देखि २० डिग्री चिसो तापक्रम चाहिन्छ ।’

सबै मिलाएर ५० टनको एसी प्रयोग भएको जानकारी दिँदै उहाँले यस बाहेक आर्द्रता व्यवस्थापन गर्न उपकरणको प्रयोग भएको बताउनुभयो । 

अहिलेसम्म पाँच करोड रुपैयाँ लगानी भएको च्याउखेतीमा भारतबाट अवैध रूपमा आउने च्याउ बजारीकरणको प्रमुख चुनौतीका रूपमा रहेको बस्नेतले बताउनुभयो ।
उहाँले भन्नुभयो, ‘भन्सार छलरे आउने च्याउले हाम्रो बजारीकरणमा ठूलो समस्या आएको छ । यसले हामीजस्ता किसानलाई नोक्सान पुर्याइरहेको छ ।’ 

करिब एक बिघा जमिन निजी र एक बिघा बीस वर्षसम्मका लागि भाडामा लिएर खेती गरिरहेको बस्नेतले जानकारी दिनुभयो । भौतिक पूर्वाधारका काम आफ्नो जमिनमा निर्माण भएका भन्दै फार्मका लागि ६ जना स्थायी जनशक्ति राखिएको उहाँले बताउनुभयो । 

फार्मको कम्पोस्ट मल उत्पादनमा एक करोड रुपैयाँमात्र लगानी भएको उल्लेख गर्दै कम्पोस्ट मलको कच्चापदार्थ महाकालीबाट ल्याउने गरेको जानकारी दिनुभयो । उहाँले नेपालमा पाइने जडीबुटीयुक्त च्याउको उत्पादन गरेर त्यसको क्याप्सुल र पाउडर बनाएर विदेश निर्यात गर्ने नयाँ सोच रहेको बताउनुभयो । 

उहाँले भन्नुभयो, ‘यसका लागि मैले काम सुरु गरिरहेको छु । अब कम्तीमा छ महिना लाग्ला ।’ 

आफूले कमाएको रकम कम्पनीमा लगानी गरेको जानकारी दिँदै बस्नेतले आफूसँगै अन्य दुईजना युवाको समेत उक्त फार्ममा लगानी रहेको बताउनुभयो । कृषि ज्ञान केन्द्र बाँकेबाट बस्नेतले अहिलेसम्म करिब १६ लाख रुपैयाँ अनुदान पाउनुभएको छ ।

च्याउ खेतीमा प्रयोग हुने उपकरण नेपालमा गुणस्तरीय नभएको भन्दै सबै उपकरण भारतबाट ल्याएको उहाँको भनाइ छ । उत्पादन भएको च्याउ दुई सयदेखि दुई सय ५० रुपैयाँ प्रतिकिलोमा बिक्री भइरहेको छ । 

कृषि ज्ञान केन्द्रका प्रमुख विनोद घिमिरेले च्याउखेतीमा युवा किसानले गरेको काम अनुकरणीय भएको उल्लेख गर्दै जिल्लाका केही किसानले सानो अनुदान सहयोगमा पनि ठूलो उपलब्धि हासिल गरेको बताउनुभयो । जिल्ला समन्वय समितिकी उपप्रमुख सीता कार्कीले लोभलाग्दो च्याउखेती भएको उल्लेख गर्दै किसानले देशभित्रै मेहनत गरे विदेश धाउन नपर्ने बताउनुभयो ।

–रासस