नेपालमा कलाकारिताबाट बाँच्न सहज छैन, वैकल्पिक स्रोत भए मात्र आउनुस्

आफ्नै खबर

१८ बैशाख २०८१ मंगलबार (७ महिना अघि)

पाठक संख्या ७५३

काठमाडौंको पूर्वी भेग मुलपानी गजुरेलडाँडामा जन्मिएका कुमारमणि गजुरेल टेलिभिजन/चलचित्र कलाकारको रुपमा आफ्नो कला पस्कँदै आइरहेका छन् । उनको छिमेकमै कला साधना गरिरहेका ‘काजी बा’ अर्थात् रामचन्द्र अधिकारी, अविरल बग्दछ इन्द्रावती नामक चिरस्मरणीय टेलिशृंंखलाका नायक ‘सोबिते’ अर्थात् उपेन्द्र तिमल्सिना सँगै दिनरात नभनी कलाक्षेत्रमा लागिरहेका छन् ।  

रहरैरहरमा अभिनय सुरु गरेका उनै कुमारमणि गजुरेलले रहररहरमै आफ्नो जीवन नै अभिनयमा अर्पिए । अनुशासनलाई सबैभन्दा अभिन्न अंग मान्ने उनी विद्यालयमा साना बालबालिकालाई अनुशासन सिकाउँदै अभिनयमा होमिइरहे । मनोरञ्जन र सूचनाको संसारमा टेलिचलचित्रहरूको सर्वेसर्वा चलिरहेको समयमा थोरै भए पुगिसरी, सुनौलो संसार, प्रहरी अनुरोध, तितो सत्य, मेरी बास्सै, जिरेखुर्सानीजस्ता टेलिशृंखला र विभिन्न सडकनाटक, नाटक, टेलिचलचित्रदेखि ठूलो पर्दाको चलचित्रमा पनि आफ्नो अभिनय कलाकारिता पस्किएर एक युगका दर्शकमा अभिनयको छाप छोडिसकेका गजुरेलसँग आफ्नै खबरले कला क्षेत्रकै विषयमा केन्द्रित रहेर गरेको भलाकुसारी :

कुमारमणि गजुरेललाई उसको अभिनय हेर्ने दर्शकले कसरी चिन्ने ?
सबैभन्दा पहिले त म कलालाई माया गर्ने मान्छेमध्येको एक हुँ भन्ने लाग्छ । कला क्षेत्रबाट समाजमा भएका विकृति–विसङ्गतिलाई जस्ताको तस्तै प्रस्तुत गर्नुपर्छ र वास्तविकताबाट कसैलाई पनि टाढा राख्नुहुन्न भन्ने मान्छे । सत्य पस्कँदा कतिलाई नमिठो लाग्न सक्छ । तर, उनीहरू पनि बिस्तारै वास्तविकतासँग अभ्यस्त हुन्छन् नै । अहिले पनि म मेरो कलालाई समाजसँग एउटै हलोमा नारेर अघि बढ्ने प्रयासमै छु । 

तपाईंको कलाकारिताको सुरुवात संयोग, परिबन्द वा तपस्याको फल ? 
मेरो कलायात्रा ०५६ बाट सुरु भयो । नेपाल टेलिभिजनमा तितो सत्य टेलिशृंखला चर्चाको शिखरमा हुँदा सबैले ट्वाँकेन्द्र्र भनेर चिन्ने गोपाल अधिकारी मेरा त्यतिबेलाकै मित्र । उहाँ त्यतिबेला नेपाल टेलिभिजनबाट प्रसारित हुने ‘थोरै भए पुगिसरी’ भन्ने शृंखलाको प्रोडक्सन म्यानेजर हुनुहुन्थ्यो । त्यसको निर्देशक सविन बास्तोला हुनुहुन्थ्यो । 

मैले एक दिन संयोगले गोपाललाई भेटेँ । त्यो वेला मलाई टिभीमा देखिने ठूलो रहर थियो । कौतूहल पनि थियो । एक दिन उनीहरूलाई सुटिङका लागि काठमाडौंको इन्द्रायणी जाँदै गरेको भेटेँ । त्यसपछि आफूलाई पनि अवसर दिन अनुरोध गरेँ । 

उनीहरूले सल्लाह गरेर हेल्थपोस्टको अहेव अर्थात् स्वास्थ्य स्वयंसेवकको भूमिका रहेको, तर मेरो कपालको कारण नमिल्ने बताए । म वर्षौँ लगाएर पालेको एक हात लामो कपाल काट्न तुरुन्तै तयार भएँ । मैले धेरै माया गरेको र स्याहारेको त्यो कपाल मेरो कलाकार बन्ने सपनाको बलि चढ्यो भन्नुपर्छ । त्यहीँबाट मेरो कलायात्रा सुरु भयो । अरूभन्दा फरक व्यक्ति हुने चाहना थियो । टिभीमा देखिने रहर तीव्र थियो । कला क्षेत्रमा सबैभन्दा महत्व संवाद कसरी बोल्छ भन्नेमा हुन्थ्यो । म सफल भएँ । त्यसैले पनि कलाकारिता यात्रा सुरु भयो भनौँ । समग्रमा यसलाई तपस्या नै भनेर तपस्याको अपमान नगरौँ । तर, लगातार लागिपरेको नतिजा हो भन्ने लाग्छ । 

२५ वर्षअगाडि फर्केर हेर्दा त्यसबेलाको कलाकारिता र अहिलेकोमा के फरक लाग्छ ?
त्यसबेला चलचित्रमा खेल्ने मान्छे हामीभन्दा फरक हो भन्ने लाग्थ्यो । उनीहरू भिआइपी, अर्कै हैसियतका, उनीहरूसरह हामी पुग्नै सक्दैनौँ भन्नेजस्ता कुराहरू सोचिन्थ्यो । आफूले गर्न नसक्ने हो कि भन्ने चिन्ता लाग्थ्यो । त्यस शृंखलामा धेरै काम गरेपछि तितो सत्यमा मौका पाएँ । पाँच सय भागसम्म समय–समयमा अभिनय गरिरहन पाएँ । दीपक दाइ, दीपा दिदि, गोपाल अधिकारी, निर्मल शर्माहरूसँगसँगै हिँड्न–बस्न पाएँ । बिस्तारै उहाँहरूको छनोटमा पर्न थालेँ । मलाई सुहाउने भूमिका आउनेबित्तिकै मौका पाउन सुरु भयो । 

शिक्षकले विद्यार्थीलाई बलात्कारपछि हत्या गरेको एउटा सत्य घटनामा आधारित भएर तितो सत्यमा एउटा भाग बन्यो । त्यसमा मैले एउटा नकारात्मक भूमिका निभाउन पाएको थिएँ । त्यो हेरेपछि सर्वसाधारणले मलाई त्यही व्यक्ति ठान्न थाले । 

भनेको मतलब, कलाकारको क्षमता हेरेर कथा लेखिने होइन ? 
होइन, त्यसबेला खसिबोका छानेजस्तो गरी कलाकार छानिन्थ्यो । २०–२५ जना अभिनयका आकांक्षी हुन्थे । उनीहरूलाई यसो मुख हेर्यो, को सुहाउँछ जस्तो लाग्छ, उसैलाई डाइलग बोल्न लगायो । राम्रो डेलिभरी दियो भने राख्यो । अर्कोपटक फेरि ऊ त्यही भिडमै मिसिएर अवसर कुर्ने हो । त्यसमा निर्माताको पनि प्राविधिक समस्या थियो । ठूला कलाकारलाई धेरै दिन बोलाउँदा खर्च बढ्थ्यो, तोकिएको समयमै सुटिङ, सम्पादनलगायतका सबै काम सकेर टिभीमा बुझाउन भ्याउनुपर्थ्यो । त्यसैकारण पनि साना र छोटा भूमिका भएकाहरूमा त्यसैगरी छानिन्थ्यो । त्यसबेला रहरैरहरमा लागियो । अहिले अवस्था फरक भएको छ । मेरा लागि भनेर पहिले नै रोल छुट्टिन्छ र बोलाइन्छ भन्ने लाग्छ । 

नयाँ प्रयोग, नयाँ अवधारणा, नयाँ कथाको मोडेल अर्थात् समाजमा तरंग ल्याउने गरी कला क्षेत्र अघि बढ्न सक्दैन ?
त्यो ल्याउन ठूलो आँट र धराशयी हुन तयार रहने हिम्मत चाहिन्छ । त्यहाँभित्र पनि हरेक कुराको संरचना छ । जसले ब्रेकडाउन गर्न खोज्छ, उसलाई एक्ल्याइन्छ । म अरूभन्दा फरक हुन्छु वा सोच्छु भनेर जसले प्रस्ताव राख्छ उसलाई आफूभन्दा जान्ने हुन खोजेको आरोपमा निकालिन्छ । त्यसैले परिवर्तन सहज छैन । 

कला क्षेत्रको प्रसंग निस्केपछि तपाईंलाई पहिलो याद कसको आउँछ ?
कलाभन्दा पहिले जीवन हो । त्यसैले पहिले बुबा, आमा र त्यसपछि कला क्षेत्रमा भनेको । जसले मलाई पहिलोपटक मौका दिएर यो क्षेत्रमा आउने ढोका घरक्क उघारिदिनुभयो, उहाँलाई नै सम्झन्छु । गोपाल अधिकारी ‘ट्वाँकेन्द्र’ले मलाई सहयोग गर्नुभयो । थोरै भए पुगिसरीमा पाएको मौकाले मेरो कला क्षेत्रमा जन्म भयो । त्यसपछि उहाँले मौका दिएर तितो सत्यसम्म ल्याउनुभयो । त्यसमा सविन बास्तोलाको नाम बिर्सियो भने पाप लाग्छ । तितो सत्यमा आउनु मेरो कलाकारिताको किशोरावस्था हो । त्यसबेला मैले परिचय बनाउन सकेँ । 

दीपकराज गिरी र दीपाश्री निरौलाले तितो सत्यमा पर्याप्त मौका दिनुभयो । जसले मलाई कलाकारिताको युवावस्थामा ल्याइपुर्यायो । त्यससँगै अहिलेसम्म काम गरेका सहृदयी अन्य मित्र तथा सहकर्मीहरूलाई पनि बिर्सन मिल्दैन । 

कलाकारिताको क्रममा सबैभन्दा खुसी लागेको दिन ?
शिक्षकले विद्यार्थीलाई बलात्कारपछि हत्या गरेको एउटा सत्य घटनामा आधारित भएर तितो सत्यमा एउटा भाग बन्यो । त्यसमा मैले एउटा नकारात्मक भूमिका निभाउन पाएको थिएँ । त्यो हेरेपछि सर्वसाधारणले मलाई त्यही व्यक्ति ठान्न थाले । 

त्यस्तै, ०६२ तिरको एउटा शृंखलामा रिसाहाको पात्र बनेर एउटा बालकलाई जिउँदै पुर्नुपर्ने दृश्य थियो । त्यो प्रसारण भएको भोलिपल्टै म काठमाडौं उपत्यकानजिककै एउटा गाउँमा पुगेको थिएँ । मलाई त्यहाँका बासिन्दाले वरिपरिबाट घेरेर दुर्व्यवहार गर्न थाले । त्यो मेरो अभिनयका कारण भएको थियो । त्यसले निर्देशक, निर्मातालाई मेरो अभिनयप्रति थप विश्वास जाग्यो । त्यहाँका बासिन्दाले मलाई अभिनयमा उत्तीर्ण गराइदिनुभयो भन्ने लाग्छ । 

सामाजिक सञ्जालमा आएका १५ सेकेन्डका अभिनयले एक सय ५० मिनेटका चलचित्र सुकेका छन् । कुपोषणमा परेका छन् । कलाको साधक मरेको छ । उट्पट्याङ कलाकारिता फस्टाएको छ ।

चित्त दुःखेको ?
पहिला सुरुसुरुमा रहरले गइयो । त्यसबेला जसले जे भने पनि सहनै पर्यो । मुटुमाथि ढुंगा राखी सहियो पनि । संघर्षको समयमा यो सामान्य पनि हो । 

तर, गरेको कामलाई गरेकै छैन भन्ने, दिन्छु भनेको चिज नदिनेजस्ता घटना भोगेको छु । कलाकारिता क्षेत्रको समस्या भनेकै भुक्तानीको हो । त्यो समस्या पहिले पनि थियो । अहिले पनि छ । नाम चलेका कलाकारले समेत मलाई कति ? भनेर सोध्न सक्दैनन् । प्रश्न गरेमा उनीहरूको भूमिका काटिन्छ । तर, म यो मामलामा केही भाग्यमानी हुँ । मैले थोरै–थोरै भए पनि पाएको थिएँ । 

भनेपछि कलाकारिता भनेको रहर मात्र हो, दोस्रो पेसा छैन भने बाँचिँदैन भनेर भन्न सकिन्छ ?
हन्ड्रेड पर्सेन्ट । त्यो त मेरो जीवनको पनि तितो सत्य हो । तपाईं आफ्नो खुट्टामा उभिएर आउनुभएको छैन र कलाकारिता गरेरै खान्छु भन्ने सोच भएका मानिस नआउँदा राम्रो हुन्छ । 

सामाजिक सञ्जालको प्रभाव कस्तो छ ?
सामाजिक सञ्जालमा आएका १५ सेकेन्डका अभिनयले एक सय ५० मिनेटका चलचित्र सुकेका छन् । कुपोषणमा परेका छन् । कलाको साधक मरेको छ । उट्पट्याङ कलाकारिता फस्टाएको छ । कला साधकहरू मुर्झाएका छन् । चितुवा धेरै कुद्छ । सबैलाई थाहा छ । तर, सवारीका लागि घोडा नै चाहिन्छ । चितुवा चढ्न खोजेर हुँदैन । अहिले निर्माताहरू पनि दुई दिन उट्पट्याङ अभिनयले भाइरल भएकालाई लिएर फिल्म बनाउन खोज्छन् । त्यसले राम्रो नतिजा दिन्छ भन्ने मलाई लाग्दैन । 

अबका अपेक्षा र योजना के ?
कलाकारितामार्फत राम्रा कुराको प्रचार गर्दै विकृतिको पर्दाफास गर्न सधैँ सफल हुन सकुँ र कलालाई अघि बढाउन सकुँ भन्ने अपेक्षा हो । स्वर्गीय कलाकार विष्णुभक्त फुँयाललाई सम्झन्छु । तितो सत्यमा उहाँले निभाउनुभएको ‘यु माई लभ’ भन्ने भूमिकामा उहाँ जसरी जम्नुभयो, जसरी अभिनय गर्दा गर्दै मञ्चमै चिरनिद्रामा जानुभयो । मलगायत सबैजना जसले आफूलाई कलाकार भनेर चिनाउन चाहनुहुन्छ, त्यसैगरी लाग्नुपर्छ । त्यसैले सकेसम्म निरन्तरता दिने योजना हो ।